KAULINAN BARUDAK

oray - orayan

Oray-orayan luar-léor mapay sawah

Entong ka sawah paréna keur sedeng beukah

Oray-orayan luar-léor mapay leuwi

Entong ka leuwi di leuwi loba nu mandi

Saha nu mandi anu mandi pandeuri

Oray-orayan luar-léor mapay kebon

Entong ka kebon

Loba barudak keur ngangon

Mending gé teuleum di leuwi loba nu mandi

Saha nu mandi

Nu mandi pandeuri.

O

ray-orayan nya éta kawih kaulinan anu dilakonan ku barudak nu rék ulin oray-orayan, biasana saméméh ulin oray-orayan sok silicekel heula taktak. Nu tukang nyekel taktak nu hareupeunnana jeung saterusna tuluy maju ka kénca ka katuhu katempona ngaléor siga oray bari ngawih tuluy luar-léor mapayan jalan ngurilingan budak nu keur jaga jadi guha nepi ka asup salah saurang budak tuluy dititah milih rék kamana, naha rék milu ka kelompok nu ka hiji guha katuhu atawa rék milih kelompok nua ka dua guha ka kénca, 

Oray-orayan mangrupa-rupa salah sahiji kaulinan barudak baheula hususna di tatar sunda, nu kungsi karandapan jeung katungkulan ku urang baheula keur leutik keneh.Ngan hanjakal eta kaulinan teh geus jarang dilakonan ku barudak jaman kiwari.Kitu deui jeung kaulinan barudak sejenna,samodel : bébénténgan, congklak,  engklé, gatrik, jeung rea-rea deui.

 Sakumaha nu kauninga ku urang sadayana, dina kaulinan sunda mah, kawilang kumplit malihanan katelah cawokahna, nu matak urang sunda mah teu weleh heureuy jeung heureuy, jeung tara asa-asa, malahan batur heureuy sorangan nepikeun ka leweh/ceurik alatan ku eta pangheureuyan.Ngan eta kaulinan biasana di hiji wewengkon jeung wewengkon nu lianna sok aya nu beda, boh dina ngamaenkeunana boh dina eusina, ngan ngaranna mah sok sarua.

Namung kaulinan barudak  hususna di lembur, kalolobaanana geus teu kaciri deui dilakonan ku barudak ayeuna. Ayeuna mah barudak kiwari pangulinannana teh teu jauh jeung anu modern, malahan geus teu aheng deui maranehna sapopoena ulinna di hareupeun monitor atawa tipi, samodel game online, PS, lalajo VCD atawa DVD, jeung rea-rea deui.

Beda jeung kaulinan elektronis nu sipatna nyorangan teu kedah ngaluarkeun kesang atanapi lulumpatan, beda jeung kaulinan barudak jaman baheula ieu biasana kudu dipaenkeun ku leuwih ti saurang. Sipat ieu tangtuna mangaruhan sifat budak sacara umum. Kaulinan elektronis ngadidik budak jadi teu kaiket, ngulik jeun kompetitip. Sabalikna, kaulinan heubeul ngajarkeun budak hirup sauyunan jeung paheuheuyeuk leungeun. Sawatara jalma boga pamadegan yén ieu téh aya hubunganna jeung sipat barudak ayeuna, hartina masarakatna nu bakal kahareup, anu leuwih gedé rasa kasoranganana jeung turun rasa babarenganana.

Dua sifat ieu aya goréng aya alusna, teu bisa dibédakeun hideung bodas. Ieu tangtuna tangtangan pikeun kolot supaya bisa ngawanohan budak jeung dunyana supaya kahareupna generasi hareup jadi generasi nu mardika, kompetitip, ngulik tapi teu égois, atawa boga 'rasa sosial' nu lemes.
            Salian ti ngajarkeun rasa babarengan eta, hiji ciri lain kaulinan barudak lembur baheula teh biasana mah tara leupas ti kakawihan, sanajan kawihna ngan saukur kawih pondok tur leuwih deukeut kana hariring tibatan kana ngawih. 

Rupa-rupa Kaulinan Barudak di Tatar Sunda

Kaulinan	Cara maenkeunana
anjang-anjangan	kaulinan nu niru-niru jelema nu geus rumah tangga, aya bapa, ibu, anak, tatangga, warung, pasar, jsb. Biasana dilakukeun ku barudak awéwé, tapi saupama aya budak lalaki sok pirajeunan dijadikeun bapa.
bébénténgan	kaulinan anu dipetakeun ku cara silihbeunangkeun (ditoél) bari ngajaga bénténg anu dijaga ku batu, talawéngkar, jsb.
béklen	kaulinan anu maké bal béklén jeung sawatara kewuk. Biasana dilakukeun di jero imah atawa téras.
boy-boyan	kaulinan anu maké bal saukuran bal ténis pikeun malédog talawéngkar nu ditumpukkeun. Upama keuna, anu jadi ucing kudu ngaberik terus malédogkeun bal ka nu malédog tumpukan talawéngkar bieu. Kitu terus nepikeun kabéh pamaén keuna kabalédog.
congklak	kaulinan maké papan kai dieusi kewuk.
cacaburangé	kaulinan di jero imah bari kakawihan. Aya nu jadi ucing nu kudu neguh barang anu dikeupeul ku batur. Upamana nu ngeupeul éta batuna kateguh, gantian jadi ucing.
cingciripit	kaulinan bari kakawihan.
damdaman	kaulinan anu maké mikir lantaran butuh stratégi sangkan buah dam urang teu béak dihakan ku buah dambatur anu jadi lawan urang.
endog-endogan	kaulinan maké leungeun bari kakawihan. Leungeun ditumpuk bari meureup nyarupa endog, terus gogoléangan atawa endogna peupeus nuturkeun kawih.
empét-empétan	kaulitan mangsa sawah dibuat ku cara niupan tarompét tina jarami.
éncrak	kaulinan anu biasana maké sarupaning sisikian (siki asem, siki tanjung, jsb.)
éngklé	kaulinan ku cara éngklé-éngkléan bari suku nu teu napak kana taneuh mawa batu. Nalika nepi kana kalang anu jadi bates, batu éta kudu ditajongkeun kana batu séjén anu ditangtungkeun
galah asin	kaulinan maké kalang di taneuh buruan ku cara lumpat ti hiji kalang ka kalang lain terus balik deui. Salila bulak-balik, teu meunang katoél atawa beunang ku nu ngajaga kalang. Dipaénkeun baladan.
gatrik	kaulinan maké awi bébékan anu kudu dibetrikkeun pajauh-jauh ku jalan diteunggeul ku paneunggeul tina awi ogé.
gugunungan	kaulinan paluhur-luhur nyieun gugunungan tina taneuh, biasana taneuh ngebul.
hahayaman	kaulinan lobaaneun anu salah saurangna jadi hayam, saurang nu lain jadi careuhna. Hayam diudag-udag careuh bari lulumpatan sanajan teu laluasa lantaran dihalang-halang nu séjén anu jadi pager.
jajangkungan	kaulinan leumpang maké awi dua anu aya panincakan. Disebut ogé égrang
luncat tali	kaulitan ngaluncatan tali anu dicekelan ku duaan. Talina saeutik-saeutik diluhurkeun.
ngadu kaléci	kaulinan maké kaléci. Aya rupa-rupa aturan.
oray-orayan	kaulinan lobaaneun bari kakawihan, pacekel-cekel taktak, jeung ngantay maju siga oray luar-léor.
paciwit-ciwit lutung	kaulinan bari kakawihan jeung paciwit-ciwit leungeun nuturkeun paréntah kawih
pérépét jéngkol	kaulinan bari kakawihan jeung nyangkedkeun unggal suku sabeulah, terus puputeran teu meunang leupas.
pelak cau	kaulinan nangkeup tihang imah ku sababaraha urang pauntuy-untuy. Aya hiji nu kudu nyobaan ngabetot budak ti nu pangtukangna sina leupas.
sérmen	kaulinan peperangan pabalad-balad bari maké pedang anu dijieun biasana tina awi. Saurang dianggappaéh upama sukuna ti tuur ka handap katoél ku pedang musuhna. Kitu saterusna nepikeun kabéh musuhpaéh.
sondah	kaulinan ku cara éngklé-éngkléan make ngaliwatan kalang kotak-kotak. Aya kotak anu ditandaan ku kojo (tina batu) anu teu meunang ditincak.
sorodot gaplok	ampir sarua jeung éngklé, ngan batuna dibawa ku suku bari leumpang gancang terus sarua ditajongkeun kana batu séjén anu ditangtungkeun
ucing-ucingan	kaulinan lulumpatan jeung nyingcétan lantaran diudag jeung rék ditoél ku nu jadi ucing.
ucing sumput	kaulinan néangan batur nu nyumput upama saurang jadi ucing. Biasana ucing ngitung heula méré waktu batur nyumput saacan kudu néangan kabéhanana. Aya rupa-rupa aturan.